Beslisstrategieën in kaart gebracht
Gedragseconomie is een populair onderwerp op het moment en de boeken, onderzoeken en artikelen volgen elkaar snel op. Voornamelijk draait het in deze tak van wetenschap om het begrijpen van hoe consumenten beslissingen nemen. Naast gedragseconomie, zijn er in de tijd meerdere zogenaamde besluitvormingscholen gevormd. Door deze te (her)kennen kan het je helpen om niet alleen voor jezelf, maar ook voor je bedrijf betere beslissingen te nemen.
Gedragseconomie
Lange tijd namen we aan dat mensen op basis van rationele overwegingen beslissingen nemen (de zogenaamde ‘economic man’, systeem-2 denken: traag, weloverwogen). Inmiddels weten we dat deze ‘mens’ niet bestaat. Want als we beslissingen nemen, maken we namelijk ook fouten. Gedragseconomie (behavioral economics) is op het moment dé dominante benadering voor het begrijpen van besluitvorming. Populaire boeken op dit gebied zijn Predictable irrational (Ariely), Thinking fast and slow (Kahneman) en Nudge (Thaler en Sunstein). De theorieën in deze boeken zijn erg waardevol en informatief gebleken om beslisstrategieën beter te begrijpen. Maar het is niet de enige nuttige manier om naar besluitvorming te kijken.
Drie verschillende scholen
Er worden in de gedragswetenschappen drie verschillende ‘scholen’ te onderscheiden. Naast het gebruik van heuristieken en vuistregels, zijn er ook de beslissingsanalyse (bij complexe problemen) en besluiten op basis van ‘onderbuikgevoel’ te onderscheiden. In een artikel in Harvard Business Review schrijft columnist Fox het over het ontstaan van deze verschillende scholen en hoe deze met elkaar in wisselwerking staan. De algemene interesse in beslisstrategieën groeide vooral tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Voor een verdere kijk in de geschiedenis van beslisstrategieën volg je deze link.
Overzicht van beslisstrategieën
Fox onderscheidt drie beslisstrategieën:
- Besluitvormingsanalyse; bij deze methode moeten beslissingen systematisch worden genomen, zelfs bij veel onzekerheid. Beslissingsbomen bieden hierbij een framework en Bayesian statistieken [1] geven regels voor het herzien van waarschijnlijkheidsregels. Deze methode is bruikbaar als je grote (complexe) besluiten moet nemen met lange investeringen en betrouwbare data. Bijvoorbeeld van belang in de farmacie, olie- en gasindustrie en bij beslissingen voor wel of niet uitvoeren van een operatie of het volgen van een opleiding. Ook handig te gebruiken bij onderhandelingen en groepsdiscussies.
- Heuristieken en vuistregels; deze worden gebruikt voor het nemen van besluiten onder onzekere omstandigheden; je valt dan terug op vuistregels, of eerder gevormde oordelen. Dit kan heel goede beoordelingen opleveren, maar ook grote, foutieve interpretaties. Zo weten we dat bij beslissingen minder informatie, vaak betere beslissingen geeft en dat mensen een hogere waarde aan iets geven als ze het in bezit hebben gehad. Is bruikbaar om de maatschappij beter in te richten, ons te behoeden voor ‘stomme’ fouten, maar ook om beter de prioriteiten van anderen te begrijpen.
- Op basis van onderbuikgevoel; deze beslissingen, op basis van (praktijk) ervaringen uit het verleden, kunnen vaak erg effectief zijn. Handig bij voorspelbare situaties die je jezelf kunt aanleren, zoals bij de brandweer, vliegen, muziek of sport. Ook bij zeer onzekere situaties kan het van pas komen om je intuïtie te volgen. Vooral als je niet altijd terug kunt vallen op data of informatiebronnen. Wanneer een sector stabiel is, is het valide om bij beslissingen op ervaringen uit het verleden te vertrouwen.
In tabel 1 vind je een overzicht van deze verschillende beslisstrategieën.
Tot slot
Tabel 1: Besluitvormingsscholen
| Besluitvormingsanalyse | Heuristieken en vuistregels | Op basis van onderbuikgevoel | |
| Sterktes | Consistent, rationeel en aan te leren | Gebaseerd op observatie van menselijk gedrag | Simpel, zonder ‘ruis’ informatie |
| Zwaktes | Houdt niet altijd rekening met de grenzen van tijd, data en de cognitieve (on)mogelijkheden van mensen | Niet altijd duidelijk hoe het toe te passen is in de praktijk | Is moeilijk om vooraf te weten of een heuristic echt werkt in de praktijk |
Managers nemen vaak beslissingen op basis van ervaringen uit het verleden, ook als er (nieuwe) situaties zijn waarin er juist niet op intuïtie vertrouwd kan worden. Managers kunnen dan ook het best gebruik maken van meerdere beslissingsstrategieën. De heuristieken en vuistregels vertellen je echter niet hoe je beslissingen moet nemen; je wordt je echter wel bewust van de verschillende ‘foutregels’ die er zijn, waardoor ze je kunnen behoeden voor het nemen van ‘verkeerde’ beslissingen.
Referentie(s)
Fox, J. (2015), From “economic man” to behavioral economics. Harvard Business Review, vol.93, no.5, p.78-85.
[1]: Een regel om te gebruiken wanneer er nieuwe informatie beschikbaar komt; berekent de nieuwe uitkomst van een beslissing.