‘Op naar geluk’ (boek)
Hoe gelukkig ben je op een schaal van 1 tot 10? Gelukkig worden is het hoogste doel dat we onszelf kunnen stellen. Het drijft ons in de dingen die we doen, ook in het dagelijkse leven. Maar wat draagt nu eigenlijk bij aan ons geluk? En hoe worden we gelukkig(er)? Ap Dijksterhuis neemt je in zijn nieuwste boek Op naar Geluk: de psychologie van een goed leven op vlotte wijze mee in zijn zoektocht naar het begrijpen van geluk. Met behulp van interessante onderzoeken en soms hilarische voorbeelden verbindt Dijksterhuis de moderne psychologie en neurowetenschap met de klassieke westerse en oosterse filosofie.
Dijksterhuis trapt in het boek af met een korte geschiedenis van geluk. Daarna zet hij in het eerste hoofdstuk de bouwstenen uiteen die je moeten helpen bij het vinden van geluk (zie figuur 1). Hij maakt hierbij een onderscheid tussen twee verschillende stromingen, die volgens Dijksterhuis complementair zijn aan elkaar: de een benadrukt een actieve aanpak waarbij daadkracht en handelen centraal staan (de westerse filosofie), terwijl de andere focust op een contemplatieve aanpak gericht op zelfinkeer en innerlijke rust (de oosterse filosofie). Simpel gezegd kun je je geluk verhogen door je leven anders in te richten (een goede inhoud van het bewustzijn) én anders om te gaan met je eigen bewustzijn (controle over het bewustzijn).
Figuur 1: Bouwstenen van geluk
Genetisch geluk
Voordat Dijksterhuis de bouwstenen één voor één uitgebreid toelicht, behandelt hij eerst de geluksformule. Wetenschappelijk is bewezen dat geluk voor een groot deel genetisch is bepaald. Geluk blijkt daarnaast betrekkelijk ongevoelig voor veranderingen in leefomstandigheden. Dit komt tot uitdrukking in de volgende geluksformule: Geluk = 40% genen + 10% omstandigheden + 50% eigen gedrag. We hebben dus ons geluk voor 50% in eigen hand! Maar waar worden we dan wel en juist niet gelukkig van?
We weten heus wel dat geluk niet te koop is. Toch denken we allemaal dat een beetje geld toch een beetje meer gelukkig maakt. Met dit geld kun je bijvoorbeeld eindelijk die mooie nieuwe auto kopen. Hoewel we blij zijn met de nieuwe aankoop en onszelf heel even gelukkiger voelen, is het geluksniveau weer snel terug op het oude peil. Al snel na de aankoop verlangen we alweer naar iets nieuws. Psychologen noemen dit de hedonistische tredmolen: we gedragen ons alsof we steeds verder komen op het pad dat leidt naar geluk, terwijl we eigenlijk niets anders doen dan rondrennen in een rad. Veel onderzoeken tonen aan dat mensen met een materialistische levenshouding (hieronder vallen ook roem en succes) minder gelukkig blijken, vaker last hebben van depressies en angsten en vaker in de problemen komen door verslavingen. Geld is op zich niet slecht, materialisme wel.
Bouwstenen
De tweede bouwsteen in het schema is verbondenheid. Mensen zijn ‘sociale dieren’. We worden gelukkig van sociaal contact. Een simpel praatje in de trein zorgt al voor meer geluk. Maar ook anderen helpen draagt bij aan ons geluk en geluk leidt op zijn beurt weer tot ‘geven’.
De derde bouwsteen in de zoektocht naar geluk heeft betrekking op onze vrijetijdsbesteding. Tijdens onze (vrije)tijdsbesteding zijn we ons vaak niet bewust van ons geluk op het moment zelf, maar vaak pas achteraf. De Amerikaanse geluksonderzoeker Csikszentmihalyi noemt zulke ervaringen flow experiences. Een flow experience voldoet aan de volgende kenmerken: het verlies van het zelf, het verlies van de tijd, het bewustzijn en gedrag vallen samen (je bent maximaal geconcentreerd), en een intrinsieke beloning. Het is belangrijk in onze vrijetijdbesteding onderscheid te maken tussen achteloze ontspanning en actieve, serieuze ontspanning. Actieve, serieuze vrijetijdsbesteding leidt tot meer geluk dan passieve vrijetijdsbesteding omdat dit meer voldoening geeft; we bereiken hier een doel. Ook blijkt dat het kopen van ervaringen tot meer geluk leidt dan het kopen van spullen. Van ervaringen kunnen we nog lang nagenieten, terwijl we onszelf bij het kopen van spullen in de eerder genoemde hedonistische tredmolen begeven.
Stel de juiste doelen
Naast het vermijden van de hedonistische tredmolen, verbondenheid en een juiste vrijetijdsbesteding is het ook belangrijk de juiste doelen in je leven te stellen. Doelen die intrinsieke behoeften aanspreken zoals zelfontplooiing, competentie en verbondenheid leiden tot meer geluk. Je hoeft ze niet eens altijd te bereiken, het nastreven van de doelen geeft al voldoening. Een belangrijke les die Dijksterhuis hier noemt is: wees niet bang om je doelen na te streven. Just do it.
Tot zo ver de bouwstenen vanuit het westerse perspectief. Het tweede deel van het boek gaat over de oosterse denkwijze, waar gemoedsrust centraal staat. Gemoedsrust wordt gedefinieerd als: de ervaring van de inhoud van het bewustzijn als kalm, evenwichtig en prettig. Dijksterhuis stelt dat wanneer je gemoedsrust ervaart, je ook gelukkig bent. Je bewustzijn is het geluksinstrument. Je kunt de controle over je eigen bewustzijn verbeteren door je bewustzijn te trainen (door meditatie), en door beter te begrijpen hoe je bewustzijn werkt. Dijksterhuis beschouwt dit laatste het meest essentiële gedeelte van de route op weg naar geluk.
Kortom, goed omgaan met materialistische verleidingen, een goed sociaal netwerk, het helpen van andere mensen, dingen in je vrijetijd ondernemen in die voldoening geven, het stellen van realistische doelen die geworteld zijn in de belangrijkste behoeften, en het ervaren van gemoedsrust dragen bij aan een gelukkig leven. Dijksterhuis eindigt het boek met 12 praktische tips hoe de lezer dit kan bereiken. Op naar geluk!
Referentie(s)
Dijksterhuis, A. (2015), Op naar geluk; de psychologie van een goed leven. Promotheus, Amsterdam.
Anderen bekeken ook
Geluk zit écht in een klein hoekje