Een typologie van nudges
Sinds het verschijnen van Kahneman’s boek ‘Thinking; fast and slow’ zijn de begrippen Type I en Type II denken in ons vakgebied gemeengoed geworden. Type I verwijst naar automatische denkprocessen en Type II naar processen waar ‘reflectief denken’ plaatsvindt. Type II denken is gecontroleerd, langzaam, zelfbewust en weloverwogen. Hansen en Jespersen zetten een model uiteen waarin nudges onder meer op deze twee typen worden ingedeeld.
Type I versus type II denkprocessen
Hansen en Jespersen beschrijven in hun artikel ‘Nudge and the manipulation of choice’ allerlei voorbeelden van nudges. Om tot een typologie van nudges te komen, delen zij nudges in op twee dimensies:
- Type I versus Type II nudges;
- Transparante versus niet-transparante nudges.
Type I nudges zijn gericht op het beïnvloeden van gedrag dat is gebaseerd op automatische processen. Gedrag waar je gewoonlijk niet veel bij nadenkt. Een voorbeeld van een Type I nudge zijn fietssuggestiestroken op een B-weggetje, bedoeld om automobilisten langzamer te laten rijden. Type I nudges spelen in op automatische processen bij de consument; zij zullen dus niet of nauwelijks over hun gedragsverandering nadenken.
Type II nudges richten zich op het trekken van de aandacht van de consument en bieden de consument – in tegenstelling tot Type I nudges – bepaalde keuzes. Hansen en Jespersen geven hier als voorbeeld de sticker van een vlieg in (mannen) urinoirs. Deze nudge is bedoeld om de (visuele) aandacht van een plassende man te trekken waarbij de persoon in kwestie kan beslissen wel of niet op de vlieg te richten. In de toiletten van Schiphol is aangetoond dat deze stickers tot 80% minder vervuiling (‘er naast plassen’) leiden. Ook framing[1] is een vorm van Type II nudges.
Transparante versus niet-transparante nudges
Naast Type I en Type II nudges onderscheiden de onderzoekers ook transparante versus niet-transparante nudges. Zij beschrijven een transparante nudge als een, waarbij degene die wordt ‘genudged’, de intentie erachter kan doorzien alsmede de nudge zelf (de feitelijke ‘ingreep’) kan benoemen. De eerder genoemde vliegsticker in een urinoir is een voorbeeld van een transparante nudge. Ook de ‘”look right” teksten bij oversteekplaatsen in Londen, zijn een voorbeeld van een transparante nudge. Ieder weldenkend mens is er zich hier van bewust dat zijn of haar gedrag wordt ‘gestuurd’. Bij een niet-transparante nudge doorziet de ontvanger niet hoe hij of zij is beïnvloed. De onderzoekers noemen de in 2006 aangebrachte dwarsstrepen op Lake Shore Drive in Chicago – bedoeld om automobilisten gas te laten terugnemen – als een vorm van een niet-transparante nudge (zie kader). Automobilisten gaan hier vaak onbewust langzamer rijden zonder dat zij weten waar dit door wordt veroorzaakt.
Een ander voorbeeld van een niet-transparante nudge is het gebruik van etensborden met een smalle buitenrand. Onderzoek heeft aangetoond dat mensen dan geneigd zijn minder eten op te scheppen, vergeleken met borden met een brede buitenrand[2]. Maar ook het wijzigen van de default-optie bij donordonatie is een voorbeeld van een niet-transparante nudge.
Lake Shore Drive kende vroeger een van de gevaarlijkste bochten van Chicago. In september 2006 werden er dwarsstrepen op het wegdek aangelegd, bedoeld om automobilisten vóór de bocht te laten afremmen. In de daarop volgende zes maanden nam het aantal ongelukken af met 36%, vergeleken met de zes maanden voordat de strepen waren aangelegd.
Typologie van nudges: vier soorten
In figuur 1 is de door de onderzoekers opgestelde matrix met vier soorten nudges weergegeven. Zij geven bij deze typologie van nudges aan de vier cellen de volgende beschrijvingen mee:
- Linksonder: transparante invloed (technische manipulatie) van gedrag.
- Linksboven: transparante facilitatie van consistente keuzes.
- Rechtsonder: niet- transparante manipulatie van gedrag.
- Rechtsboven: manipulatie van de keuze.
Figuur 1: Matrix met vier soorten nudges
Referentie(s)
Hansen, P.G., Jespersen, M. (2013), Nudge and the manipulation of choice (a framework for the responsible use of the nudge approach to behavior change in public policy). European Journal of Risk Regulation, no.1, p.3-28.
[1]: Een techniek die vaak wordt toegepast in teksten, waarbij woorden en beelden zo worden gekozen dat ze indirect iets suggereren. De Socialistische Partij gebruikte bijvoorbeeld in plaats van ‘hypotheekrenteaftrek’ het woord ‘villasubsidie’.
[2]: In een andere post over Nudging is dit fenomeen beschreven als de Delboeuf-illusie (document: ‘Zo eet je niet te veel’).